Phiên chợ trâu Bắc Hà: "Sàn giao dịch trăm năm" nơi cao nguyên trắng

Bắc Hà trong tiếng Tày là “Pạc Ha” có nghĩa là trăm bó gianh. Nơi đây quanh năm sương giăng nắng đổ, trải qua bao thăng trầm của lịch sử vẫn giữ cho mình một nhịp đập kinh tế không thể trộn lẫn. Vào mỗi sáng thứ Bảy, khi sắc màu thổ cẩm và hương vị thắng cố còn chưa kịp lan tỏa khắp triền đồi, thì tâm điểm của khu chợ đã nằm gọn tại bãi đất trống ẩm ướt, nơi diễn ra phiên chợ trâu.

Không ai nhớ phiên chợ này có từ bao giờ, ai là người đầu tiên mang trâu đến bán ở đây; người Bắc Hà bây giờ chỉ biết rằng từ thuở cha sinh mẹ đẻ đã được dắt đi xem chợ trâu.Đây có lẽ là phiên bản thuần túy và nguyên thủy nhất của một sàn giao dịch hàng hóa - không cần thiết bị hiện đại, người mua và bán trao đổi bằng tiếng dân tộc - nghe như tưởng họ đang hát; bằng cử chỉ, ánh mắt tinh tường, một cái vỗ đùi dứt khoát và hơi thở nồng nàn mùi rượu ngô làm bằng chứng.

Đối với người dưới xuôi lên du lịch sẽ chỉ thấy một bãi sình lầy quyện lấy mùi hôi nồng của hàng trăm con trâu đen bóng dưới ánh nắng sớm. Nhưng với những người hiểu biết, yêu văn hoá dân tộc thì đây là dòng chảy lịch sử, là những mưu mẹo kim tiền ngàn đời và những cuộc định giá tài sản diễn ra dưới chân núi.

Đến chợ trâu để hiểu thêm về lịch sử địa phương, về đồng bào dân tộc, để hoà mình vào sắc màu vùng núi, thậm chí để hà hít mùi rượu ngô pha với mùi bùn lầy, mùi hôi nồng của gia súc… Tất cả những điều đó tạo nên nét đặc trưng riêng của một phiên chợ vùng cao khiến bất cứ ai đã đến đảm bảo sẽ “nghiện” và bước chân đi chỉ mong được quay lại lần nữa.

Giờ đây phiên chợ trâu đã dần hiện đại hoá cho hợp thời; những con trâu không còn lẽo đẽo theo chủ từ bản xuống chợ, chúng được chở bằng xe tải; nhà nào nhiều thì chất hẳn lên một xe; nhà nào ít thì gom trâu thuê một xe đi chung. Cũng chẳng còn cảnh người đàn ông say ngất ngưởng sau phiên chợ nặng nề leo từng bước với con trâu ngoan ngoãn theo sau…

Đến chợ không thể không mặc cả, đó là cả một nghệ thuật; người ta tìm mọi lý do để mặc cả, dìm giá. Ông Vừ A Thao năm nay đã hơn 50 tuổi, ngay từ bé được đi cùng ông, cùng bố xuống chợ trâu nên mọi ngón nghề chọn trâu, trả giá ông nắm như lòng bàn tay. Con trâu ông chọn đẹp lắm, cặp sừng nhọn hoắt, da đen bóng nhưng ông vẫn chê. Vừa vuốt ve cặp sừng ông vừa bảo người bán: “Ôi cặp sừng thế này thì khó bảo lắm! Mày xem bớt đi tao lấy ngay cho”… Cứ thế những cuộc ngã giá diễn ra từ lúc tờ mờ sáng đến gần trưa, người mua cố bớt vài trăm, một triệu; người bán nì nèo tăng thêm một ít để tan chợ cho sớm.

Theo tìm hiểu, trâu Việt Nam được nông dân Trung Quốc đặc biệt ưa thích và phiên chợ nào cũng có thương lái mua trâu xuất sang nước bạn. Bà Giàng Thị Sâu (Bắc Hà) chia sẻ: "Tôi chở trâu xuống từ lúc mặt trời còn chưa ló dạng. Trâu nhà tôi nuôi đã 5 năm bán đi để có thêm thu nhập. Bây giờ giá trâu rẻ hơn ngày xưa nhiều, trung bình chỉ khoảng hơn 20 triệu đồng, đẹp lắm thì hơn 25 triệu đồng/con...".

Điểm nhấn của phiên chợ trâu thứ bảy lần này là "cụ trâu" đã ngót nghét cả chục năm tuổi, lừng lững, oai vệ. Nắng sớm chiếu lên lưng làm bóng loáng cả tấm thân đồ sộ. Anh Hưng - người Nam Định (cũ) đã lên đây sống và buôn bán gần 20 năm không ngớt lời khen "cụ" nhưng cũng nuối tiếc bởi "cụ" to quá, "chắc phải gần 1 tấn thế kia thì khó có người mua". Tàn chợ mà "cụ" vẫn đứng đó yên lặng không ồn ào như đám "trẻ trâu" tìm chủ xung quanh.