Đề xuất điều chỉnh giá điện theo quý của Bộ Công thương tại dự thảo Đề án Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn tới năm 2045 (Quy hoạch Điện VIII) đang thu hút sự chú ý của dư luận và giới chuyên môn.
GS.VN.TSKH Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam ủng hộ đề xuất này của Bộ Công thương. Theo đó, giá điện không thể để cố định một thời gian quá lâu mà nên linh hoạt điều chỉnh, bám sát theo diễn biến của thị trường nhiên liệu, tỷ giá hối đoái...
Theo vị chuyên gia, bấy lâu nay, chu kỳ điều chỉnh giá điện thường là 1-2 năm, mà như vậy là tùy tiện, hoàn toàn trái với quy luật của thị trường.
"Bộ Công thương cần trả lời với công luận về việc tại sao lại không điều chỉnh giá điện trong thời gian dài như vậy. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến giá điện, như giá nhiên liệu đầu vào, tỷ giá ngoại tệ..., mà những thay đổi ấy diễn ra hàng ngày, cần có chu kỳ điều chỉnh cho phù hợp. Cho nên, nếu điều chỉnh được giá điện theo quý là rất tốt, có tăng, có giảm theo diễn biến của thị trường", ông Long nói.
Cũng theo Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, đây không phải là lần đầu có đề xuất về chu kỳ điều chỉnh giá điện. Trước đây, có đề xuất 6 tháng điều chỉnh giá điện một lần tuy nhiên chưa thực hiện được.
Theo đó, Đề án "Nghiên cứu cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện Việt Nam" có đưa ra đề xuất "luật hóa chu kỳ điều chỉnh giá điện". Cụ thể, các chuyên gia của đề án đã đưa ra phương án chu kỳ điều chỉnh giá 6 tháng/lần. Ngoài ra, luật hóa cơ chế điều chỉnh giá bằng các văn bản pháp lý của cấp có thẩm quyền công khai chu kỳ điều chỉnh giá.
Các chuyên gia đề án cho rằng, thời điểm điều chỉnh có thể được lựa chọn theo mùa mưa, mùa khô, đồng thời tránh các thời điểm nhạy cảm, có sự thay đổi đột biến về sản lượng. Kỳ điều chỉnh giá đề xuất sẽ vào các ngày 1/3 và 1/9 hàng năm. Việc điều chỉnh giá cũng có thể diễn ra bất thường khi có sự biến động lớn về giá nhiên liệu trên thị trường quốc tế dẫn đến sự thay đổi đáng kể về chi phí sản xuất và mua điện.
Theo đề xuất của Bộ Công thương, cần điều chỉnh giá điện theo quý khi chi phí nhiên liệu thay đổi. Ảnh: VnExpress
Khi ấy, GS.VS.TSKH Trần Đình Long rất tâm đắc với đề xuất "luật hóa chu kỳ điều chỉnh giá điện" bởi Việt Nam đã theo kinh tế thị trường, thị trường thay đổi hàng ngày nên chu kỳ điều chỉnh giá điện cũng phải theo kịp thị trường.
Đề xuất 6 tháng điều chỉnh giá điện một lần chưa được chấp nhận, lần này Bộ Công thương lại đề xuất rút ngắn chu kỳ điều chỉnh giá điện hơn nữa (3 tháng/lần), theo GS Long, còn tốt hơn nữa.
"Bấy lâu nay, việc để 1, 2, 3 năm điều chỉnh giá điện một lần rất bất cập. Có lẽ Bộ Công thương bị chi phối bởi nhiều yếu tố khác hơn là yếu tố thị trường.
Lần này, Bộ Công thương đề xuất như vậy, lại đặt ra yêu cầu tách chính sách xã hội ra khỏi giá điện (như đã đề ra tại Quyết định 28/2014/QĐTTg, theo đó quy định hộ nghèo, hộ chính sách xã hội được hỗ trợ tiền điện cho mục đích sinh hoạt, mức hỗ trợ hàng tháng tương đương tiền điện sử dụng 30 kWh tính theo mức giá bán lẻ điện sinh hoạt bậc 1 hiện hành.
Giả sử mức hỗ trợ đó còn thấp thì có thể xem xét tăng lên, ví dụ 50 kWh/tháng). Nói được như vậy là tốt, nhưng làm được thì còn tốt hơn", Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam nhấn mạnh.
Thực tế, trên thế giới, nhiều quốc gia đã có sự điều chỉnh giá điện phù hợp với diễn biến của thị trường.
Chẳng hạn, Singapore chỉ áp dụng một mức giá bán điện sinh hoạt duy nhất cho các hộ gia đình, điều chỉnh mỗi quý một lần phản ánh sự thay đổi của chi phí nhiên liệu.
Tại Hongkong (Trung Quốc), biểu giá điện được điều chỉnh tự động hàng năm theo biến động của thị trường và mỗi khách hàng đều phải chi phí cố định trên mỗi hóa đơn.
Tại Thái Lan, biểu giá bán điện cũng rất linh hoạt, đối với các ngành kinh tế được áp dụng theo từng mức điện áp, công suất tiêu thụ và theo thời gian sử dụng (biểu giá TOU).
Đối với biểu giá điện sinh hoạt, thì mức tiêu thụ 150kWh được Thái Lan chọn làm mốc phân loại tiêu thụ điện bình quân 3 tháng liên tiếp và có thu phí cố định hàng tháng.
Thái Lan chia làm 7 bậc đối với những khách hàng tiêu thụ dưới 150kWh/ tháng, kèm phí thay đổi dịch vụ và chia làm 3 bậc đối với những khách hàng tiêu thụ trên 150kWh, kèm theo phí thay đổi dịch vụ. Đối với các hộ tiêu thụ dưới 50kWh/tháng được miễn hóa đơn tiền điện của tháng đó.
Tại Hàn Quốc, biểu giá điện được tính theo: 4 mức điện áp Low voltage từ 220-380 V, High voltage (A) từ 3.300 V- 66.000 V, High voltage (B) từ 154.000 V, High voltage (C) trên 345.000 V. Ngoài ra, biểu giá điện của nước này cũng được tính theo mùa: (hè, đông và mùa xuân (thu); theo nhu cầu công suất; giờ cao điểm, thấp điểm và theo số giờ sử dụng/ tháng.