Ngày 10/6, theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, Chánh Thanh tra Bộ Tài chính đã ký quyết định thanh tra hành chính tại Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HoSE).
Hoan nghênh quyết định này của Bộ Tài chính, trong văn bản gửi Bộ trưởng Bộ Tài chính và Thanh tra bộ này, ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) cho rằng cuộc thanh tra này là để xác định nguyên nhân và tình trạng nghẽn lệnh giao dịch, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm để không bao giờ xảy ra tình trạng này nữa.
Theo ông Hải, sàn HoSE không chỉ yếu kém về quản lý công nghệ thông tin mà còn yếu kém về công tác quản lý giám sát thị trường. Hiện nay có nhiều loại cổ phiếu rác, cổ phiếu kém chất lượng đang không chỉ tồn tại, niêm yết trên sàn HoSE mà còn công khai làm giá, thổi giá để giá trị cổ phiếu cao gấp hàng trăm lần giá trị thực.
Các đối tượng thao túng giá mua công ty chứng khoán nhỏ để làm công cụ làm giá bằng nhiều thủ đoạn như tạo lập hàng ngàn tài khoản để tạo cung cầu giả tạo, làm giả tài khoản nước ngoài, làm giả báo cáo tài chính, thành lập nhiều công ty ma để thực hiện các hành vi giao dịch giả tạo để đẩy giá chứng khoán, làm giả báo cáo tài chính, tạo doanh thu lợi nhuận giả và tạo vốn điều lệ giả và ảo cao gấp hàng chục hàng trăm lần số vốn thực có để thực hiện hành vi bán giấy lấy tiền thực, vì vậy cần thiết phải mở chiến dịch làm trong sạch thị trường chứng khoán.
|
| Thời gian qua sàn HoSE liên tục bị nghẽn lệnh khiến nhà đầu tư bức xúc |
Vì vậy, đối với sàn HoSE, VAFI đề xuất cuộc thanh tra cần đi vào một số nội dung cụ thể như sau:
Thứ nhất, đi tìm nguyên nhân lý giải tại sao đã qua 20 năm vận hành phần mềm giao dịch do Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan cung cấp mà sàn HoSE không thể làm chủ công nghệ vận hành, để mỗi lần gặp trục trặc HoSE lại khẩn cấp mời chuyên gia Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan sang giải quyết.
Bên cạnh đó, cần tìm hiểu chất lượng nhà thầu thường xuyên bảo quản hệ thống giao dịch tại HoSE.
Thứ hai, cần thanh tra dự án làm phần mềm giao dịch mới được cung cấp bởi Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc.
Theo VAFI, đây là dự án nhỏ, được khởi động từ năm 2012 nhưng đã 10 năm rồi dự án vẫn chưa hoàn thành. Do đó, cần phải tìm nguyên nhân tại sao dự án tiến hành chậm trễ, giá trị dự án có tăng lên so với ban đầu, nguyên nhân làm cho giá trị dự án tăng lên. Cần xác định vai trò của nhà thầu phụ (Việt Nam) trong dự án này, do ai lựa chọn, chất lượng nhà thầu ra sao, có khả năng làm chủ công nghệ vận hành hệ thống mới hay không?
VAFI đề nghị làm rõ tại sao không chọn những nhà thầu hàng đầu Việt Nam để sau này nếu có sự cố thì họ có khả năng nhanh chóng giải quyết mà không lệ thuộc vào chuyên gia nước ngoài?
"Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc,Thái Lan không phải là các doanh nghiệp chuyên về công nghệ thông tin. Họ có mảng IT và có chuyên gia IT giỏi nhưng nhiệm vụ hàng đầu của bộ phận IT này là đảm bảo cho hệ thống của họ hoạt động trơn tru và thông suốt, nhất là trong tình hình đại dịch Covid-19 hiện nay và sau cùng khi có thời gian thì họ mới làm các công việc phụ khác.
Cho nên, bài học rút ra là khi mua công nghệ phần mềm giao dịch nước ngoài thì bộ phận IT sàn HoSE hay nhà thầu quản lý hệ thống phải làm chủ được công nghệ vận hành, phải biết sửa chữa các lỗi phát sinh", ông Nguyễn Hoàng Hải lưu ý.
Đề xuất thứ ba của VAFI là cần thanh tra tình trạng các cổ phiếu rác, thực chất là không đủ tiêu chuẩn niêm yết tại sàn HoSE nhưng được lựa chọn vào chỉ số VN30 trong 6 năm từ 2014-2020.
Theo lãnh đạo VAFI, những cổ phiếu kém chất lượng này có đủ chiêu trò làm giá, thổi giá, thổi vốn điều lệ nhưng không bị ngăn cản phát hiện từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, từ HoSE. Hầu như tất cả các nhà đầu tư giá trị tránh xa cổ phiếu rác này và chỉ có hàng vạn nhà đầu tư nhỏ lẻ không am hiểu chứng khoán bị dụ lao vào giao dịch để từ đó những chủ doanh nghiệp này có cơ hội bán giấy thu lợi hàng ngàn tỷ đồng.
"Có tình trạng giá cổ phiếu rác thấp hơn nhiều so với mệnh giá cổ phần trong khoảng thời gian dài (dưới 10 ngàn đồng) nhưng chủ doanh nghiệp vẫn tiến hành nhiều đợt bán cổ phiếu mới bằng với mệnh giá cổ phần (như pháp luật quy định). Những thương vụ này nhà đầu tư nhỏ lẻ trên thị trường không mua rổi, nhà đầu tư giá trị cũng không mua vậy thì ai mua, ai tài trợ hay là chỉ là vấn đề được tăng vốn điều lệ để bán giấy?
Hầu như tất cả nhà đầu tư tham gia thị trường đều biết đến các loại cổ phiếu rác này, nhưng tại sao những loại cổ phiếu rác này lại được tôn vinh là 1 trong 30 "Hoa hậu" đắt giá của thị trường chứng khoán Việt Nam? Ai có lợi và ai bị thiệt hại trong việc này? Chẳng nhẽ không có ai chịu trách nhiệm trong việc này?", ông Nguyễn Hoàng Hải đặt câu hỏi.
Một nội dung quan trọng khác được VAFI đề xuất nhằm làm trong sạch thị trường chứng khoán, đó là cần thanh tra tình trạng doanh thu lợi nhuận giả, vốn điều lệ khống, thanh tra tình trạng thổi giá chứng khoán thu lợi bất chính.
Hiệp hội nhận định, từ trước tới nay hầu như chưa có nội dung thanh tra toàn diện nào tại doanh nghiệp. Các cuộc thanh tra doanh nghiệp chủ yếu ở nội dung chấp hành về nghĩa vụ thuế, về tham nhũng tại doanh nghiệp. Đây là một khoảng trống trong việc thi hành pháp luật chứng khoán mà bản thân Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chưa chủ động đề xuất tiến hành 1 cuộc thanh tra nào như nội dung trên.
Vì thế, VAFI đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính cần tập hợp một lực lượng tinh nhuệ hàng trăm công chức giỏi từ các đơn vị thuộc Bộ như Thanh tra tài chính, Cục Tài chính doanh nghiệp, Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán, Vụ Tài chính ngân hàng, Vụ Pháp chế để tiến hành thanh tra các nội dung như trên.
Trong tình hình Covid hiện nay, Hiệp hội cho rằng trước mắt có thể làm thí điểm một nhóm nhiều công ty nhưng thuộc một nhóm cổ đông chủ chốt sở hữu, tiến hành thanh tra đồng bộ, trong đó mấu chốt có công ty chứng khoán để làm rõ những vi phạm.
VAFI đề xuất cụ thể hóa 3 nội dung thanh tra như sau:
Thanh tra loại cổ phiếu rác mà các nhà đầu tư giá trị xa lánh, giá trị cổ phiếu dưới mức mệnh giá trong thời gian dài nhưng vẫn huy dộng được nhà đầu tư chiến lược để mua cổ phiếu mới phát hành bằng mệnh giá, giá phát hành cao hơn giá thị trường từ 40% - 50%.
Thanh tra việc tạo lập vốn điều lệ khống gấp hàng trăm lần giá vốn ban đầu, sau đó cho doanh nghiệp đó niêm yết và chủ doanh nghiệp bán giấy thu tiền về.
"Với loại hình doanh nghiệp này, có bán cổ phiếu với giá 1000 VNĐ/CP thì họ cũng thu lợi rất nhiều, tuy nhiên không ít nhà đầu tư nhỏ lẻ tưởng lầm rằng giá đó là rất hấp dẫn.
Những dạng doanh nghiệp này thường đối phó để có báo cáo tài chính có vẻ hợp pháp bằng cách gần đến kỳ báo cáo họ tạo lập báo cáo giả để kiểm toán ghi nhận. Để thanh tra một đơn vị thì phải tiến hành kiểm tra số sách nhiều đơn vị liên quan", ông Hải lưu ý.
Nội dung cuối cùng VAFI đề nghị là thanh tra một công ty chứng khoán làm công cụ làm giá chứng khoán cho những ông chủ của mình.
Theo đó, cần xác định có hàng ngàn tài khoản giao dịch được mượn đứng tên từ người lao động trong doanh nghiệp, người thân thích nhưng giao dịch hàng ngày là do công ty chứng khoán thực hiện.
Việc này, theo VAFI, không khó xác định khi người có thu nhập bình thường không thể thường xuyên có những giao dịch hàng chục, hàng trăm tỷ…
Ngoài ra, cần yêu cầu Trung tâm lưu ký cung cấp dữ liệu để xác định những đối tượng đầu tư giả.
Với những công ty chứng khoán không tin cậy thì hầu như không có nhà đầu tư lớn (không có quan hệ với nhóm lừa đảo), nhà đầu tư giá trị mở tài khoản tại đó, từ đó dễ dàng xác định được danh sách các nhà đầu tư giả được công ty chứng khoán sử dụng để thao túng giá chứng khoán.
Tại công ty chứng khoán này cũng xác định danh sách nhà đầu tư nước ngoài đang mở tại đó xác định xem giả hay thật. Điều này, theo VAFI, không khó. Nhà đầu tư nước ngoài giả thường là lao động Việt ở nước ngoài và được lợi dụng.
"Cần thiết phải có đợt thanh tra toàn diện như trên để tình trạng thao túng trục lợi cổ phiếu giảm dần, bảo đảm thực thi pháp luật chứng khoán nghiêm minh và tăng cường củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư chứng khoán và cộng đồng các công ty niêm yết, chỉ có cách làm sâu sắc như trên thì thị trường chứng khoán Việt Nam mới thực sự nâng hạng", VAFI kết luận.