Trong dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Bộ LĐ-TB-XH đề xuất sửa đổi điều kiện hưởng lương hưu theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới 10 năm.
Mức hưởng sẽ được tính toán phù hợp, tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia bảo hiểm xã hội thấp được hưởng quyền lợi.
Luật BHXH 2014 quy định người lao động đủ tuổi nghỉ hưu trong điều kiện làm việc bình thường, đóng đủ 20 năm BHXH trở lên được hưởng lương hưu. Mức hưởng hàng tháng bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH và tương ứng với số năm đóng theo quy định.
Tuy nhiên, Bộ LĐ-TB-XH cho rằng, quy định 20 năm là quá chặt chẽ dẫn đến số người đang tham gia rời bỏ hệ thống BHXH trước tuổi nghỉ hưu khá lớn.
Chia sẻ quan điểm về đề xuất của Bộ LĐ-TB-XH với Đất Việt, PGS.TS Nguyễn Hữu Tri, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Hành chính cho rằng, đề xuất 10 năm đóng BHXH đã được hưởng lương hưu chỉ có lợi trước mắt là giúp tăng số người đóng BHXH, còn không chắc rằng mức chi trả có thể đảm bảo được mức sống tối thiểu của người đóng sau này với các biến động về kinh tế-xã hội, giá cả hay không.
Phân tích cụ thể, vị chuyên gia cho biết, bảo hiểm là một hình thức về mặt xã hội để hỗ trợ cho nhau. Các quỹ bảo hiểm đều có quy định thời gian đóng và người đóng được hưởng nhiều hay ít dựa trên số tiền họ đóng.
"Bảo hiểm không có nguồn nào khác ngoài số tiền người tham gia bảo hiểm đóng vào quỹ. Họ có thể tính toán nếu không thay đổi chính sách cho phù hợp thì có thể rủi ro cho quỹ, thậm chí BHXH còn từng cảnh báo nguy cơ vỡ quỹ.
Tuy nhiên, nếu thời gian đóng quá dài thì người đóng lại không muốn. Do đó, phải làm sao dung hòa chủ trương, chính sách đảm bảo cho quỹ bảo hiểm tồn tại được, vừa làm sao để người dân cảm nhận thấy có lợi ích nhất định và phù hợp với họ mà đóng bảo hiểm", PGS.TS Nguyễn Hữu Tri nói.
|
| Với đề xuất của Bộ LĐ-TB-XH, mức hưởng sẽ được tính toán phù hợp, tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia bảo hiểm xã hội thấp được hưởng quyền lợi. Ảnh minh họa |
Cho nên, với đề xuất sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí của Bộ LĐ-TB-XH, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Hành chính cho rằng, chính là để người lao động thấy có lợi và cảm thấy muốn đóng BHXH, qua đó duy trì sự tồn tại của quỹ BHXH.
Ông cũng lưu ý, đóng BHXH 10 năm, 15 năm hay 20 năm thì mức chi trả khác nhau. Trước đây, khi tuổi thọ thấp thì quy định công chức làm việc 25 năm sẽ được nghỉ hưu đối với nữ, 30 năm đối với nam. Trên tuổi ấy thì được hưởng thêm "một cục".
Ví dụ, công chức làm việc 40 năm thì từ năm 31 trở đi thì cứ mỗi năm được nửa tháng lương, nhưng không được quá 5 tháng lương.
Còn hiện nay mức lương được hưởng tính bình quân từ khi công chức công tác đến khi nghỉ hưu.
Với BHXH, quỹ BHXH không có nguồn tiền khác để trả cho người đóng, chẳng qua có sự bù trừ giữa người này, người kia, còn mức chi trả BHXH có đảm bảo được mức sống tối thiểu của người lao động sau này hay không lại là chuyện khác.
"Mức chi trả có đảm bảo mức sống tối thiểu hay không tùy thuộc vào sự phát triển kinh tế, sự ổn định của giá cả thị trường và nhu cầu của xã hội... Về mặt khoa học, phải nghiên cứu các yếu tố tác động và chính sách Nhà nước phải cố gắng giữ được sự bình ổn để người dân yên tâm, tin tưởng", PGS.TS Nguyễn Hữu Tri chỉ rõ.
Theo vị chuyên gia, các quốc gia trên thế giới khi quy định thời gian tham gia BHXH cũng phải lường trước các biến động, song cũng chỉ ở mức tối thiểu.
"Chính sách chỉ có giá trị trong giai đoạn nhất định và có thể thay đổi khi điều kiện kinh tế, xã hội thay đổi. Biết đâu vài năm tới, khi trình độ phát triển kinh tế được nâng lên, Bộ LĐ-TB-XH lại đưa ra một đề xuất khác", vị chuyên gia nói.
Bên cạnh đề xuất trên, Bộ LĐ-TB-XH còn đề nghị bổ sung đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với một số nhóm đối tượng có điều kiện và khả năng như chủ hộ kinh doanh cá thể; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương;..
Quy định cụ thể việc tham gia BHXH bắt buộc đối với người lao động làm việc không trọn thời gian; bổ sung quy định việc tham gia BHXH bắt buộc đối với trường hợp công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã đồng thời là người giao kết hợp đồng lao động.
Điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng có lộ trình tiến tới chỉ giải quyết đối với người lao động khi đã hết tuổi lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp, trừ trường hợp ra nước ngoài để định cư hợp pháp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo mà có nhu cầu nhận một lần hoặc quy định trường hợp chưa hết tuổi lao động mà nhận bảo hiểm xã hội một lần thì mức hưởng thấp hơn.