Kết quả khảo sát về sự tác động của Covid-19 đối với sức khỏe tâm thần của sinh viên một trường đại học tại TP.HCM cho thấy nhiều bất ngờ.
Khảo sát thực hiện với 37.150 sinh viên, đáng chú ý, 48% trong tổng số hơn 37.000 sinh viên được khảo sát thừa nhận đã cảm thấy bản thân nhiều thiếu sót, tự ti và mơ hồ về mục đích sống của bản thân trong thời gian dịch bệnh.
Có đến 19.443 sinh viên (chiếm 52,3%) lựa chọn "Không làm việc vì không có nhu cầu" và có 4.681 (12,6%) sinh viên "Chưa từng nghĩ đến tìm việc làm".
PGS.TS. Mạc Văn Tiến – Nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu khoa học giáo dục nghề nghiệp khá lo ngại trước kết quả khảo sát nói trên.
Ông cho rằng, đây là vấn đề phải được phân tích từ nhiều góc độ, trước tiên là từ tâm lý, môi trường, cho tới giáo dục.
Ông đồng ý, tác động của dịch Covid-19 tới đời sống, xã hội là rất rõ ràng. Trong đó việc nghỉ học dài ngày, sinh viên không được ra ngoài, phải sinh hoạt trong không gian hẹp cùng với những áp lực học online là một phần nguyên nhân tác động tới tâm lý, tinh thần của sinh viên.
Tuy nhiên, câu chuyện cũng cần được nhìn nhận theo một góc độ khác. Nhắc lại hiện tượng nhiều sinh viên học xong không biết làm gì thì học lên đại học; học đại học xong không tìm được việc làm, kiến thức thực tế không có, lại học tiếp cao học để lấy bằng thạc sĩ... cũng là một phần nguyên nhân.
Đầu tiên ông muốn đặt câu hỏi vì sao sinh viên lại mơ hồ, không rõ mục đích sống? Vì sao sinh viên đi học mà lại không có nhu cầu muốn đi làm?
Lý giải cho điều này, vị chuyên gia cho rằng, tâm lý thất nghiệp thì học lên đại học, thạc sĩ đang ngày càng đúng với nhiều sinh viên.
Chính vì tâm lý thất nghiệp thì đi học nên mới có tình trạng lựa chọn trường, khoa ngành học một cách mơ hồ, học để lấp thời gian trống, học lấy cái bằng để chờ cơ hội xin việc chứ không phải học ngành mà xã hội cần, học để lấy nghề, học để đi làm.
"Ở đây phải đặt câu hỏi những sinh viên này đã lựa chọn ngành học gì mà khi học rồi sinh viên lại không có nhu cầu làm việc? Phải chăng, đó là những ngành đang dư thừa ngoài xã hội, các sinh viên nhìn rõ học xong cũng không có cơ hội để tìm việc làm, dẫn tới tâm lý chán nản, không có nhu cầu muốn đi làm?
Nếu đúng là như vậy thì giáo dục hướng nghiệp đang có vấn đề. Vấn đề rõ nhất là mục tiêu, mục đích của người học không được xác định rõ ràng, người học đi học theo phong trào, theo xu hướng chứ không học theo nhu cầu thực tế.
Vấn đề này rất đáng lo ngại, vì khi người học đi học lại không vì mục đích muốn đi làm, đồng nghĩa với việc người học cũng không có nhu cầu muốn kiếm tiền để nuôi sống bản thân. Nói cách khác, là không muốn lớn, không muốn tự lập thay vào đó lại lựa chọn cách sống trì trệ, ỉ lại", vị chuyên gia phân tích.
Ở góc độ xã hội, ông cũng bày tỏ lo lắng khi tình trạng học mà không biết học để làm gì cũng sẽ dẫn tới tâm lý chán nản, không có mục tiêu. Điều này dẫn tới sự lãng phí rất lớn, lãng phí đầu tiên là lãng phí thời gian, tiền bạc của gia đình, của cơ sở đào tạo.
Lãng phí thứ hai là lãng phí nguồn lực, công sức của người đi học. Sự lựa chọn sai dễ dẫn đến chán nản, mất phương hướng, mất niềm tin, dễ nảy sinh những suy nghĩ tiêu cực trong cuộc sống.
Từ những lo ngại trên, PGS Mạc Văn Tiến cho rằng cần phải xem xét lại giáo dục hướng nghiệp hiện nay, rõ ràng giáo dục hướng nghiệp đang làm không tốt. Đây là câu hỏi lớn cần phải được giải đáp rõ ràng.
Những tác động của việc lựa chọn ngành nghề không phù hợp, khiến sinh viên không có động lực muốn đi làm về lâu dài sẽ tác động rất nghiêm trọng tới sự phát triển của đất nước.
"Trong khi đất nước đang rất cần nguồn lao động có trình độ cao, nếu học đúng, học tốt sẽ là nguồn lực quan trọng cho nền kinh tế, cho sự phát triển của bản thân, ngược lại sẽ là những tác động tiêu cực, thể hiện sự bế tắc của một nhóm người trẻ trước tương lai. Rất đáng lo ngại", PGS Mạc Văn Tiến lo ngại.