Bài đăng trên “Bình luận quân sự” (Nga) và một số báo khác ngày 6/2/2021. Ảnh trong bài là của tác giả.
Trong nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump, quan hệ Mỹ-Trung rơi vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong suốt bốn thập kỷ qua:
Chỉ kém tồi tệ hơn quan hệ Mỹ - Trung trong khoảng thời gian trước khi Richard Nixon có chuyến thăm Trung Quốc và thiết lập quan hệ đối thoại trực tiếp với Mao (vào năm 1972).
Sau khi lên nắm quyền vào năm 2017, Vị Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ (D. Trump) đã tuyên bố sự bất công bằng trong quan hệ thương mại song phương: phía Trung Quốc đã bán khối lượng hàng hóa nói chung trị giá 300-400 tỷ đô la lớn hơn so với phía Mỹ.
Vào năm 2018, D. Trump tăng thuế đối với các sản phẩm từ CHND Trung Hoa, sau đó ban hành một loạt lệnh cấm đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Tất cả những động thái trên đã dẫn đến một cuộc "chiến tranh thương mại", làm tổn hại thần kinh của giới lãnh đạo Bắc Kinh và giới doanh nhân Trung Quốc.
Mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục xấu đi nghiêm trọng sau khi đại dịch bắt đầu bùng phát:
Khi COVID-19 bắt đầu thiết lập các kỷ lục về tỷ lệ nhiễm và số người tử vong của Mỹ, D. Trump đã thẳng thừng cáo buộc Trung Quốc đã làm lây lan coronavirus, và đặt tên cho nó là "virus Trung Quốc". D. Trump tiếp tục đổ thêm dầu vào lửa bằng cách trục xuất hàng loạt sinh viên và nhà khoa học từ Trung Quốc, nhưng đòn đau nhất giáng vào Bắc Kinh chính là các lệnh trừng phạt nhằm vào gã khổng lồ viễn thông Huawei.
Đó chính là lý do tại sao mà Trung Quốc lại đặt nhiều hy vọng vào việc thay thế ông chủ Phòng Bầu dục đến như vậy. Từ hai mươi năm trước đây, ông Joe Biden đã thiết lập được mối quan hệ đặc biệt với nhà lãnh đạo Trung Quốc lúc bấy giờ là ông Giang Trạch Dân bằng cách thay mặt nước Mỹ mời Trung Quốc gia nhập WTO.
Trong chính quyền mới của Mỹ cũng có đủ các chính trị gia từng bày tỏ mong muốn hợp tác với CHND Trung Hoa – ví dụ cụ thể , như Anthony Blinken.
Nói ngắn gọn, một Bắc Kinh đã bị kiệt quệ vì cuộc "chiến tranh thương mại", có thừa đủ lý do để mong đợi khởi động tiến trình bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ dưới thời tổng thống thứ 46 J. Biden.
Ngay sau lễ nhậm chức của J.Biden, đã có ngay tín hiệu rất rõ ràng đến từ CHND Trung Hoa.
Ngày 28/1/2021, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Cui Tiankai tuyên bố rằng quan hệ giữa hai nước đang trải qua một "thời điểm lịch sử mới và mang tính quyết định". Nhà ngoại giao Trung Quốc nói trên nhấn mạnh đã đến lúc thúc đẩy quan hệ hợp tác và cùng nhau mở ra tương lai sáng lạn trong quan hệ hai nước.
Tuy nhiên, chính quyền của tổng thống Mỹ mới đơn giản là đã phớt lờ những nỗ lực của Trung Quốc nhằm thiết lập lại mối quan hệ và thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng dưới thời Tổng thống Trump.
Đã không có một phản hồi tích cực nào từ phía Nhà Trắng. Washington cũng giữ thái độ im lặng trước những tuyên bố mang tính hòa giải của người đứng đầu Ban Quan hệ đối ngoại Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Dương Khiết Trì.
Nếu dịch từ thứ ngôn ngữ rất phức tạp của ngành ngoại giao, thì một phản ứng như vậy được coi là sự xúc phạm và là một chỉ dấu trực tiếp cho thấy ý định của phía bên kia (Mỹ) quyết đi theo con đường xung đột.
Nhà Trung Quốc học người Nga Nikolai Vavilov nhận định trên trang Telegram của mình như sau: "Sự im lặng đáng báo động của Chính phủ mới của Mỹ làm chúng ta liên tưởng tới một tối hậu thư bất thành văn gửi Trung Quốc và là một thông điệp rõ ràng nhắm tới những người ủng hộ Đảng Dân chủ Mỹ ở Trung Quốc".
Đến thời điểm hiện tại, có thể cho rằng các nỗ lực “cài đặt lại” quan hệ Mỹ - Trung đã bị thất bại.
Nhưng hiện giờ, ở một góc độ nào đó, Bắc Kinh đang ở thế có lợi hơn: trong trường hợp quan hệ song phương tiếp tục xấu đi, CHND Trung Hoa có thể nhắc lại rằng họ đã gửi "những tín hiệu hòa giải" (tới Mỹ) trong các tháng 1 và tháng 2 năm 2021 nhưng không nhận được hồi âm.